νέω

(I)

νέω (Α)

1. πλέω, κολυμπώ

2. μτφ. (για υπόδημα) είμαι δυσανάλογα μεγάλος («ἔνεον ἐν ταῑς ἐμβάσιν», Αριστοφ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. νέω < *νέfω συνδέεται με το ρ. νήχω*, αλλά εμφανίζει θέμα με -ε-, πιθ. αναλογικά προς το πλέω / ἔπλευσα. Μερικοί συνέδεσαν το ρ. νέω με τη γλώσσα που παραδίδει ο Ησύχ. «νοά

πηγή», με το όνομα ενός ποταμού τής Αρκαδίας και τής Μικράς Ασίας Νοῡς και με έναν παθ. αόρ. «ἔννυθεν

ἐκέχυντο». Στην περίπτωση αυτή, όμως, το ρ. νέω θα συνδεόταν ετυμολογικά με το ρ. νάω* «ρέω», υπόθεση που δεν φαίνεται πειστική, μια και η ίδια ρίζα *snā- «ρέω, υγρασία» θα παρουσίαζε δύο διαφορετικές αρχικές σημασίες: α) «κολυμπώ» και β) «ρέω, γλιστρώ». Η σύνδεση, εξάλλου, και τών τ. νῆσος και νότος με το ρ. νέω θεωρείται αμφίβολη].

————————

(II)

νέω (Α)

1. γνέθω, κλώθω

2. μτφ. (για τις Μοίρες) ορίζω, μοιραίνω («ἅσσα οἱ αἶσα κατὰ Κλῶθές τε γιγνομένῳ νήσαντο», Ομ. Οδ.).

[ΕΤΥΜΟΛ. Το ρ. νέω ανάγεται σε Ι.Ε. ρίζα με μακρό φων. *snē- «συναρμόζω νήματα, γνέθω» (πρβλ. και νεῦρον) και συνδέεται με: κελτ. snīid «στρέφω το νήμα, γνέθω», αρχ. ινδ. snāyati «περιτυλίγω», λατ. nĕo «κλώθω» και nēmen / nēma «νήμα» (πρβλ. νήμα). Επίσης το ρ. συνδέεται και με τ. που εμφανίζουν -ō-, δηλ. την ετεροιωμένη βαθμίδα τής ρίζας (πρβλ. αγγλοσαξ. snōd «ταινία, διάδημα»). Οι ελλ. όμως τ. που εμφανίζουν -ω- (πρβλ. νῶσι, νῶντα) θεωρούνται προϊόντα συναίρεσης από αμάρτυρους τ. με -η-: *νήουσι, *νήοντα. Στην κλίση τού νέω, τέλος, παρατηρείται εμφανώς η επίδραση τής συζυγίας τών σε -ήω ρημάτων (πρβλ. ζήω, ζῆν, ζῇ), ενώ οι τ. με -ει-, νεῖ, νεῖν θεωρούνται δευτερογενείς και μεταγενέστεροι (βλ. και λ. νήθω)].

————————

(III)

νέω (Α)

1. μαζεύω, συσσωρεύω, επισωρεύω («νήσαντες ξύλα», Ηρόδ.)

2. (η μτχ. αρσ. παθ. παρακμ.) νενημένος και νενησμένος

ο υπερβολικά γεμάτος, ο παραγεμισμένος («ἀμφορῆς νενησμένοι», Αριστοφ.)

3. (το παθ.) (κατά τον Ησύχ.) «νησόμεθα

κορεσθησόμεθα».

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. νηέω].

————————

(IV)

νέω (Α)

(δωρ.τ.) φρ. «ἐς νέω» (= εἰς νέωτα)

τον επόμενο χρόνο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. νέωτα].